Archiwum Rodziny Matusznych

kolekcja Archiwum Rodziny Matusznych
autorzy/autorki Antoni Matuszny
występują Antoni Matuszny; Paulina Matuszna; Ludwik Matuszny; Elżbieta Matuszna
czas trwania 35'20
kraj Polska
rok 1974–1979
format 8 mm
barwa czarno-biały
sygnatura PAFD 0015 001
opis

Mieszkający w beskidzkiej wsi Laliki Antoni Matuszny fotografią interesował się od dziecka. Jak wspomina, chciał ocalić od zapomnienia życie swojej rodziny i wsi lat 70. W wieku trzynastu lat kupił pierwszy aparat fotograficzny, a kiedy miał 24 lata – kamerę, radzieckiego Quarza 5.

Film zatytułowany Życie i praca nagrywany był w latach 1974–1979. Głównymi jego bohaterami są rodzice autora: Paulina (urodzona w 1909 roku) i Ludwik (rocznik 1904). Praca w ich gospodarstwie usadowionym na górskim zboczu, niezwykle malowniczo prezentującym się na filmach i fotografiach, wymaga dużej siły i odporności zarówno od ludzi, jak i od towarzyszących im zwierząt gospodarskich. Film prezentuje bowiem gospodarkę tradycyjną, niezmechanizowaną. Widzimy m.in. obrzęd okadzania dymem z palmy oraz święcenia konia i narzędzi rolniczych przed pierwszym wyjściem w pole (co miało strzec przed nieszczęściem), oranie pługiem, tzw. kopyrtokiem, bronowanie pod zasiew zboża, zasiew pierwszym we wsi siewnikiem, roztrząsanie świeżo skoszonej trawy, ładowanie jej na wóz (w czym pomagają żona autora Elżbieta i siostra Anna), koszenie żyta, wywożenie obornika, karczowanie tzw. krudy, czyli obrośniętej drzewami góry kamieni zwożonych przez lata z pola, ściąganie ze stromego zbocza na specjalnych saniach potężnego pnia („ryzykowne zajęcie” – jak wspomina autor), wreszcie prace ciesielskie i kołodziejskie gospodarza. Równolegle z pracami na roli i w obejściu możemy przyglądać się kobiecej pracy w domu: cerowaniu wysłużonych wełnianych skarpet, obieraniu ziemniaków, rozpalaniu pieca, przygotowywaniu posiłków. Zarówno w pracach domowych, jak i w tych w polu pomagają dzieci, na przykład kamienie na polu pomaga babci zbierać wnuczka Teresa, a obierać ziemniaki wnuczka Basia. Film nosi również znamiona autoportretu, obserwujemy jego autora podczas prac w gospodarstwie (na przykład pomaga ojcu w spawaniu, roztrząsa świeżo skoszoną trawę; kapelusz, który nosi w tej scenie, ma do teraz), odpoczywającego, czytającego gazetę, przy ognisku (w „kowbojskiej” stylizacji) i realizującego filmowo-fotograficzną pasję. Miał wówczas małą pracownię fotograficzną, w której wykonywał zdjęcia okolicznościowe i legitymacyjne. Widzimy, jak uczy robić zdjęcia swoje siostrzenice.

(KN)

słowa kluczowe Polska  Laliki  wieś  góry  Beskidy  praca  kamera Quarz  gospodarstwo  koń  krowa  obrzęd  okadzanie  święcenie  narzędzia  pług  wóz  koło  orka  bronowanie  karczowanie  koszenie  żyto  siano  sanie  ciesielstwo  kołodziejstwo  spawanie  obornik  cerowanie  ognisko  zdjęcia  lustrzanka  dzieci  gospodarka tradycyjna  obieranie ziemniaków  tradycyjny podział ról 
źródło finansowania Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego